Odrzucenie spadku w imieniu dziecka
Konsekwencje odrzucenia spadku
Odrzucenie spadku oznacza, że osoba świadomie rezygnuje z przyjęcia spadku wraz ze wszystkimi związanymi z nim przywilejami i obowiązkami. Do podjęcia decyzji o odrzuceniu spadku skłaniają różne sytuacje, m.in. wysoki dług spadkowy. Odrzucenie spadku przez osoby małoletnie jest istotnym aspektem prawa spadkowego, objętym wieloma regulacjami i formalnościami. Czynność ta, z uwagi na daleko idące konsekwencje dla małoletniego spadkobiercy, nie mieści się w zakresie zwykłego zarządu jego majątkiem, na co zwrócono uwagę w art. 101 § 3 k.r.o. W praktyce oznacza to konieczność zaangażowania sądu opiekuńczego w proces wyrażania zgody na takie działanie.
Ogólne zasady odrzucenia spadku
Ogólne zasady dotyczące odrzucenia spadku są takie same dla osób dorosłych, jak i dla dzieci. Każdy spadkobierca ma prawo do odrzucenia spadku w terminie sześciu miesięcy od daty dowiedzenia się o powołaniu do spadku. Dla każdego ze spadkobierców termin ten zatem biegnie osobno. Dla osób, które stały się spadkobiercami ustawowymi w pierwszej linii, w praktyce termin zaczyna biec od dnia, kiedy dowiedziały się o śmierci spadkodawcy, a dla kolejnych spadkobierców, od dnia, kiedy dowiedzieli się, że poprzedni spadkobiercy odrzucili spadek, w tym spadkobiercy testamentowi.
Spadek można odrzucić u notariusza i jest to dość szybka procedura. W takim przypadku należy stawić się u notariusza i do protokołu oświadczyć, że spadek się odrzuca. Spadek można odrzucić w sądzie – wtedy składa się odpowiedni wniosek o przyjęcie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Termin na odrzucenie spadku zostaje zachowany, jeśli w terminie sześciu miesięcy do sądu właściwego miejscowo i rzeczowo wpłynie wniosek, i oczywiście na wyznaczonym przez sąd terminie posiedzenia faktycznie takie oświadczenie przez spadkobiercę zostanie złożone.
W przeciwieństwie do odrzucenia spadku przez spadkobiercę dorosłego, odrzucenie spadku w imieniu dziecka wymaga jednak dodatkowych formalności.
Konieczna zgoda sądu opiekuńczego – i co dalej?
Co do zasady, aby móc odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka przed sądem czy u notariusza, rodzice muszą uzyskać zgodę sądu opiekuńczego. Dopiero następstwem uzyskania takiej zgody sądu opiekuńczego jest złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku, które może nastąpić albo w sądzie, albo u notariusza. Aby uzyskać taką zgodę, powinien zostać złożony do sądu opiekuńczego wniosek o wyrażenie zgody na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd majątkiem dziecka. Wniosek składa się do sądu rejonowego, w którego właściwości mieszka małoletni spadkobierca. Na potwierdzenie stanowiska uzasadniającego potrzebę odrzucenia w imieniu dziecka spadku należy przedstawić dowody – mogą to być dokumenty, zeznania świadków i inne. Warto wspomnieć, że termin sześciu miesięcy na odrzucenie spadku ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania o wyrażenie zgody przez sąd opiekuńczy na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego spadkobiercy. Nie jest rozsądne zwlekać z dalszymi czynnościami już po uzyskaniu takiej zgody, gdyż nasza praktyka adwokacka pokazuje, że zdarzają się przegapienia ustawowego terminu.
Inaczej wygląda sytuacja, jeśli kwestia odrzucenia spadku w imieniu dziecka pojawi się w toczącym się już postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku. W takiej sytuacji nie jest konieczne występowanie z nową sprawą o wyrażenie zgody przez sąd opiekuńczy na odrzucenie w imieniu małoletniego spadkobiercy spadku – zamiast niej zgodę wydaje sąd spadku, który prowadzi sprawę o stwierdzenie nabycia spadku.
Nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
Nowelizacja kodeksu rodzinnego, która weszła w życie 15 listopada 2023 roku, wprowadza rozwiązania, w których zakresie pojawia się brak obowiązku ubiegania się przez rodziców o zgodę sądu opiekuńczego (lub sądu spadku) na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka. W największym uproszczeniu, jeżeli dziecko zostało powołane do spadku wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to odrzucenie spadku przez rodzica w imieniu małoletniego nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego. Warto pamiętać, że w dalszym ciągu pozostaje obligatoryjna zgoda sądu w sytuacji, gdy rodzice małoletniego spadkobiercy chcą w jego imieniu spadek przyjąć wprost (tzw. przyjęcie proste) bez żadnych ograniczeń – w szczególności w zakresie długów spadkowych.
Kiedy zgoda sądu nie jest potrzebna?
Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego spadkobiercy bez zgody sądu opiekuńczego (lub sądu spadku) może mieć miejsce w przypadku, gdy rodzice dziecka są spadkobiercami w pierwszej linii i odrzucili spadek we własnym imieniu. Zamierzając to samo uczynić względem swoich małoletnich dzieci, które w wyniku odrzucenia spadku przez rodziców stały się spadkobiercami, rodzice nie są zobowiązani do występowania o taką zgodę do sądu. Aby skorzystać z tej uproszczonej drogi na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka, muszą zostać spełnione warunki:
- dziecko zostało powołane do dziedziczenia, ponieważ jego rodzic odrzucił spadek;
- odrzucenie spadku w imieniu dziecka dokonywane zostało przez rodzica, któremu przysługuje władza rodzicielska;
- drugi z rodziców, któremu przysługuje władza rodzicielska, wyraża zgodę aby odrzucić spadek lub odrzucenie dokonywane jest wspólnie przez oboje rodziców;
- spadek odrzuca uprawnione do tego spadku rodzeństwo dziecka.
Jeśli zostaną spełnione powyższe warunki, można zrealizować procedurę, jaka została przewidziana w przypadku odrzucenia spadku przez dorosłego spadkobiercę. Z punktu widzenia prawa, oświadczenie zatem należy złożyć w ciągu sześciu miesięcy od momentu uzyskania wiedzy o tytule powołania do spadku (art. 1015 § 1 k.c.). Brak takiego oświadczenia równa się przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza wraz z wszelkimi skutkami odpowiedzialności za długi spadkowe całym majątkiem osobistym. Warto więc dołożyć staranności i złożyć odpowiednie oświadczenie przed upływem ustawowego terminu.
Treść oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku składane jest pod rygorem odpowiedzialności karnej i powinno zawierać:
- imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz ostatnie miejsce jego zwykłego pobytu;
- tytuł powołania do spadku;
- treść złożonego oświadczenia;
- wymienienie wszelkich, wiadomych składającemu oświadczenie, osób należących do kręgu spadkobierców ustawowych, jak również wszelkich testamentów;
- oświadczenie rodzica o przysługiwaniu mu władzy rodzicielskiej i jej zakresie, nadto wyrażeniu przez drugiego z rodziców zgody na odrzucenie spadku, jak również uprzednim odrzuceniu spadku przez któregokolwiek z rodziców i innych zstępnych rodziców tego dziecka.
Co do zasady, oświadczenie rodzica może dotyczyć więcej niż jednego dziecka.
Przegapienie ustawowego terminu
Jeśli został przeoczony termin do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka, można starać się o jego przywrócenie. W takiej sytuacji należy złożyć wniosek o uchylenie się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia woli o odrzuceniu spadku w terminie i przyjęcie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Postępowanie jest skomplikowane i wymaga wykazania odpowiednimi dowodami, że brak oświadczenia wyniknął z przyczyn niezależnych od spadkobiercy, a sytuacja ta nie jest prawnie obojętna.
Podsumowanie
Odrzucenie spadku przez małoletniego spadkobiercę jest procedurą wymagającą od rodziców świadomości wszystkich kroków oraz formalności, których należy dopełnić. Decyzja o odrzuceniu spadku, jak i jej brak, może mieć daleko idące konsekwencje, dlatego warto, aby była przemyślana, a rodzice świadomi wszelkich obowiązków oraz praw. Z tego też względu zalecane jest uprzednie skonsultowanie z adwokatem specjalizującym się w sprawach z zakresu prawa spadkowego.
Wrocław – Adwokat od Spraw Rodzinnych
Szukasz wsparcia prawnego w zakresie prawa spadkowego i rodzinnego? Zmagasz się z trudnym rozwodem, sprawą o alimenty, podziałem majątku czy ustaleniem opieki nad dzieckiem. Zaufaj ekspertowi w dziedzinie prawa rodzinnego - kancelarii adwokackiej Agata Krzyżanowska we Wrocławiu. Nie czekaj, skontaktuj się już dzisiaj i zyskaj profesjonalne wsparcie adwokatów w sprawach spadkowych i rodzinnych.